MS-DOS İşletim Sistemi ve MS-DOS Komutları
Dosya (File) ve Dizin (Directory) Kavramı
MS-DOS işletim sisteminde, içinde bilgilerin yazıldığı en küçük birime dosya (file) denir. Disk veya disketin bilgilerin kaydedildiği manyetik yüzeyin tamamı Ana dizin (Root Directory) olarak adlandırılır. Oluşturulan dosya disk veya disket üzerinde ana dizine kaydedilebilir. Fakat bazı durumlarda belirli amaçlar için hazırlanmış veya bir ortak özelliğe sahip dosyalan bir grup altında toplanır ve bir isim verilir. Bu gruplara da Dizin (directory) denir. Eğer istenirse dosyaların bir kızmı da bazı özelliklere göre de gruplandırılarak alt gruplar oluşturulabilir ve isim verilebilir. Bunlara da Alt Dizin (Sub Directory) adı verilir. Disk veya disket üzerinde dizin ve alt dizin oluşturulması, istenilen bilgilere erişilmesini kolaylaştırarak ve hızlandırarak bilgisayarın verimini artırır.
MS-DOS İşletim Sisteminde Dosya ve Dizin İsmi
MS-DOS işletim sisteminde dosya ve dizinlerin ismi iki bölümden oluşur. Birinci kızım dosya veya dizinin ismi, diğeri ise dosya veya dizinin uzantısıdır. Dizin adlarının da uzantısı olabilir fakat genel yaklaşım dizin isminin uzantısız kullanılmasıdır. Örneğin: KAYITLAR.LIS, burada KAYITLAR dosya ismi, LIS ise uzantısıdır. Dosya ismi en fazla 8 karakterden oluşabilir. Dosya ismi içerisinde * , : ; . = / \ < > | [ ] gibi özel karakterler bulunamaz. Dosya ismi sistem için özel anlamı olan PRN, NULL, COM1, COM2, LPT1, LPT2, LP3 gibi tanımlamalar dosya ismi olarak kullanılamaz.
Dosya ızantısı 3 karakterden oluşur. MS-DOS işletim sistemi, dosya uzantısına bakarak nasıl bir işlem yapacağına karar verir. MS-DOS, dosya uzantısı BAT, COM ve EXE olan dosyaları doğrudan çalıştırabilir. MS-DOS işletim sisteminde;
COM uzantısı doğrudan çalışabilecek ve içinde derlenmiş programların kayırlı bulundupu dosyların uzantısı,
EXE uzantısı, COM gibi doğrudan çalışabilecek dosyaların uzantısı,
SYS donanımı tanımlayan dosyaların uzantısı,
BAT toplu işlem dosyaların uzantısıdır.
Uzantısı BAT, COM ve EXE olan dosyaların sadece adını vermek yeterlidir. Aynı ada sahip uzantısı COM, EXE ve BAT olan dosyalar varsa öncelik sırası: COM, EXE ve BAT şeklindedir.
MS-DOS işletim sistemi için özel anlamı olan bu uzantıalrdan başka bilgisayar kullanıcılarının yaygın olarak tercih ettiği dosya uzantıları da vardır. Örneğin, DAT uzantısı, dosyanın veri dosyası olduğunu, TXT uzantısı dosyanın ASCII kodunda metin dosyası, LIS uzantısı, dosyanın içinde bir liste kayıtlı olduğunu gösterir. Aynca ileride açıklanak olan paket programlarla oluşturulan dosyaların kendilerine özel uzantıları vardır. Örneğin, DOC uzantısı Word programı ile oluşturulmuş, XLS ise dosyanın Exel ile oluşturulmuş bir dosya olduğunu gösterir.
JOKER Kullanımı
İşletim sisteminin komutları kullanılırken yaygın olarak iki JOKER karakter vardır: *, tüm karakterlerin ve ? tek bir karakter yerine geçer.
Örneğin:
*.* Dosya adı ve uznadısı ne olursa olsun bütün dosyalar
*.BAT Dosya adı ne olursa olsun uzantısı BAT olan tüm dosyalar
???.* Adı en fazla 3 karakterden oluşan ve uzantısı ne olursa olsun tüm dosyalar
A????.E* Dosya ismi en fazla 5 karakterli ve A ile başlayan, uzantısı ise E ile başlayan tüm dosyaları ifade eder.
Prompt (Komut Uyarıcısı)
Komut uyarıcısı (prompt) bilgisayarın komutların ıalgılayarak, yerine getirmeye hazır olduğunu gösterir. Bu, işletim sistemi disket sürücüdeki disketten yüklenmiş bir bilgisayarda A:\> şeklindedir. Komut uyarıcıdaki sürücü ismi belirtilmediği sürece doğrudan ilişki kuracağı sürücüyü gösteriri. Bu sürücü o andaki aktif sürücü olarak adlandırılır. Sabit diskten işletim sistemi yüklenen bilgisayarda ise komut uyarıcısı C:\> şeklindedir ve doğrudan ilişki kuracağı sürücünün sabit disk sürücsü olduğunu gösteriri. Aktif sürücüyü değiştirmek için, aktif sürücü olması istenen sürücnün adı yanına : (iki nokta üst üste) konularak ENTER tuşuna basılır.
Örneğin ekranki komut uyarıcısı C:\> iken, A sürücüsünü aktif sürücü yapmak için C:\>A: yazılır ve ENTER tuşuna basılır.
SSS (Sık Sorulan Sorular)
Merhabalar, bana bu doküman ile ilgili çok fazla soru geldiği için artık bunları bir SSS’te toplamaya karar verdim.
1. MS-DOS programını nerden temin edebilirim?
Cevap: MS-DOS Windows ile birlikte gelmektedir. Ancak Windows XP artık DOS’un eskidiğini ve artık gerek duyulmadığını düşünüyor. Siz Windows XP’de bu komutları uygulamak için şu programı denemelisiniz: Başlat\Tüm Programlar\Donatılar\Komut İstemi. Bu şekilde ms dos komut istemini açmış olursunuz. Windows ME’de de aynı şekilde açabilirsiniz. Windows ME’den itibaren gelen bir şeydir, hatırlarsanız, Win 98’de Bilgisayarı kapat seçeneğinde MS-dos kipinde başlat seçeneği de yer alırdı. Win ME ve ileriki sürümlerde bu kaldırıldı.
2 Bilgisayarımı nasıl formatlarım?
Cevap: Bilgisayar formatlamak özen ister çünkü yanlış bir şey yaptığınızda çok üzücü sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Sistem bakımından söylemiyorum, aile fotoğraflarınız, önemli dökümanlarınız sonsuzluğa gönderilir. Bilgisayarı çok büyük hatalar olduğunda formatlayınız. Ancak 6 ayda bir format atmak internete giren bir ev kullanıcına iyi gelir ©. Format için gerekli komut aşağıda yazılıdır. Format için gerekli olan programı bulmak için bir sonraki yardımı okuyunuz.
3. Başlangıç disketini nereden bulabilirim?
Cevap: Maalesef Windows XP’de başlangıç disketi yaratabiliyorsunuz ancak bu hiçbir işe yaramıyor. Size tavsiyem bir arkadaşınızdan yada Win 98 kullanan bir internet cafe’den başlangıç disketi yaptırmanız. Eğer Windows 98 kullanıyorsanız, Denetim Masası\Prog. Ekle Kaldır\Başlangıç Disketi buradan başalngıç disketi oluşturup, Windows aktif değilken yapabileceğiniz işlemleri (format vs.) buradan yapabilirsiniz.
MS DOS Komutları Ms-dos komutları iç ve dış komutlar olmak üzere iki gruba ayrılır.
İç Komutlar: Bu komutlar COMMAND.COM dosyasının geçici bölümünde kayıtlı olan komutlardır. COMMAND.COM dosyası belleğe yüklendikten sonra doğrudan kullanılabilir.
Dış Komutlar: Bu komutlar sabit disk üzerinde kayıtlı dosyalar şeklindedir. Herhangi bir dış komutun kullanılabilmesi için, o komuta ait dosyaların disk veya disket üzerinde kayıtlı olması gerekmektedir. Aksi takdirde söz konusu komut kullanılamaz.
MS-DOS işletim sisteminde en çok kullanılan iç ve dış komutlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.
