Rusya'da Bolşevik İhtilali

 Rusya'da Bolşevik İhtilali 1917 yılının ve yeni zamanlar tarihinin en önemli olayını şüphesiz
Rusya'daki Bolşevik İhtilali teşkil etmektedir. Bu ihtilalin derin
sebeplerini, Fransız İhtilalindenberi Rusya'nın içinde meydana gelen
uzun gelişmelerde aramak gerekir. Bu gelişmeleri de üç ana
nokta etrafında toplayabiliriz: Fikir akımları, köylü meselesi ve işçi
meselesi.
Rusya'daki Fikir Akımları: Fransız İhtilalinin ortaya çıkardığı
liberal akımın etkisiyle Rusya'da, 1825 Aralık ayında Dekabrist
ayaklanması denen gayet dar çerçeveli bir ayaklanma olmuş, fakat
bu ayaklanma çabucak bastırılmıştır. Bu hareketin çabuk
söndürülmüş olması, Rusya'da fikir akımlarının gelişmesini önleyememiştir.
Rusya'nın otokratik siyasal düzenine karşı fikir tepkileri
genişleyerek devam etmiştir. Yalnız bu fikir akımlarının bir özelliği
olmuştur. Rus aydınları, Rusya'nın otokratik düzenini yıkarak,
yerine başka bir siyasal düzen getirme işi üzerinde düşündüklerinde,
meseleye sadece siyasal düzen açısından bakmamışlar, siyasal
düzenin ıslahını sosyal düzene yeni bir biçim verilmesinde aramışlardır.
Çünkü sosyal yapının durumu ve başlangıçta özellikle köylünün
durumu aydınları böyle bir düşünce şekline götürmüştür.
XİX'uncu yüzyılın ortalarından itibaren Avrupa'da Marksizmin ortaya
çıkması, ilgi çekici bir özellik olmak üzere, Rus aydınları arasında
bu doktrinin geniş bir şekilde yayılması sonucunu vermiştir. Halbuki
Karl Marx, kendi fikir sistemini kurarken, hiç önem vermediği
memleket Rusya idi. Marx, bir proleter ihtilalinin gerçekleşmesi için
en elverişli atmosferi, en ileri endüstriye ulaşmış olan İngiltere'de
görmüştü. Rusya'nın tarımsal ekonomik yapısı, Marx'ın düşünce ve
ümitlerinde yer almamıştır. Fakat Marksizmi gerçekleştiren de bu
Rusya olmuştur.
Mamafih şunu da belirtellm ki, sosyalizm konusunda Rus aydınları
arasında da çeşitli fikir ve düşünce farklılıkları olmuştur.Köylü Meselesi: Köylü meselesi ve bu meselenin geçirdiği gelişmeler
de Rusya'da Marksist fikirlerin yayılmasında önemli bir rol
oynamıştır.
İlk Rus aydınları, otokrasinin yerine kuracakları yeni siyasal düzenin
temelini köyde (mir) ve köylüde görmüşlerdir. Topraksızlık ve
açlık köylünün devamlı ve temel problemiydi. Rus halkının beşte
dördü tarımla geçiniyordu. Buna karşılık toprakların ancak dörtte
birine sahipti. Toprakta feodal düzen hakimdi. Kulak denen zengin
köylü nüfusun yüzde 10'unu teşkil ettiği halde, toprağın yüzde 35'ine
sahipti. Öte yandan köylü, asılzadenin toprağında bir serf'ti. Adeta
bir esirdi.
Bu durumu düzeltmek için, Kırım Savaşından sonra, 5 Mart
1861 de "Kurtuluş Kanunu" yayınlandı. Bu kanunla köylü esir durumdan
kurtarılıyor ve köylüye toprak veriliyordu. Lakin bu tedbir yürümedi.
Çünkü, bir defa, köylüye kötü topraklar dağıtılmıştı. İkincisi,
köylüye toprağın mülkiyeti değil, kullanma hakkı verilmişti. Bu hak
için de köylü toprağın sahibine karşılığını ödeyecekti. Bu ödeme ise,
Barşçina ve Obrok sistemine göre olacaktı. Barşçina sisteminde,
köylü, aldığı toprağa karşılık, her yıl bu toprak sahibi için bir süre
çalışacaktı. Obrok sisteminde ise, her yıl toprağın sahibine belli bir
para ödeyecekti. Köylüye verimsiz ve kötü toprak verilmesi sebebiyle
köylü, ne hizmet, ne de para borcunu ödeyebildi ve toprak sahibi
ile yaptığı anlaşmalarla, bir süre sonra yine eskisi gibi esir
durumuna düştü.
Bu durumdan ötürü köylünün bir kısmı toprakla uğraşmaktan
ve toprak almaktan vazgeçti ve şehirlere akın etti ki, 4 milyon kadar
tutan bu insan kitlesi Rus proleteryasının temelini teşkil etmiştir.
Kurtuluş kanununun bu başarısızlığı, Narodnik veya Narodniçestvo
denen Halkçı Hareket'in ortaya çıkmasına sebebiyet verdi.
Sosyal değişmeyi gerçekleştirmenin çaresini aydınlar köylüyü aydınlatmada
buldular ve 1870'lerden itibaren köylere akın ettller. Bir
yandan hükümetin bunu hoş karşılamaması, bir yandan da köylünün
aydına olan güvensizliği bu hareketi başarılı kılamadı. 1881'de
İİ'inci Alexsandr'ın Narodnaya Volya (Halkın İsteği) adlı aşırı bir derneğin
üyeleri tarafından öldürülmesi üzerine, Halkçılar Rusya'dan kaçmak
zorunda kaldılar.
İşçi Meselesi: Halkçı hareketin başarısızlığı Marksist hareketi
kuvvetlendirdi. Çünkü 1800'lerden itibaren Rusya'da endüstri gelişmeye
ve bir işçi kitlesi ortaya çıkmaya başladı. Endüstrinin gelişmesi
ve Kurtuluş Kanununun başarısızlığı birçok köylüyü şehirlere
çekti ve şehirlere akın başladı. Bu köylüler şehirlerde gayet kötü
şartlar içinde yaşıyorlardı. İşçilerin durumu da köylüden iyi değildi.
12-14 saatlik iş günü, iş ve yaşama yerlerindeki sağlık şartlarının
kötülüğü, ücretlerin azlığı, birçok hallerde ücretin yüksek fiyatla
hesaplanan mal şeklinde ödenmesi, çocukların çalıştırılması, işçi kitlesinin
göze çarpan özelliği idi. Bu sebeplerle, 1880'lerden itibaren
sık sık grevlerin çıktığı görüldü ve bunun sonucu olarak da sendikacılık
faaliyeti ortaya çıktı. 1907 yılında sendikaların üye sayısının
250.000 olduğunu söylemek, işçi sınıfının kuvveti hakkında bir fikir
vermeye yeter.
Bu temel faktörlerin etkisiyle Marksizm günden güne kuvvetlendi.
Rus Marksizminin ilk hareketini Narodnik hareketi teşkil eder.
Bu hareketin etkisiyle Rusya'da çeşitli Marksist dernekler kurulmuştur.
Bunlardan bir tanesi de 1895 de Lenin (Vladimir Ilyiç Ulyanov)
tarafından Petersburg'da kurulan İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele
Birliği'dir. Fakat bu faaliyeti dolayısiyle Lenin tevkif edilip Sibiryaya
gönderildi. Lenin Sibirya'da iken Rus Marksistleri 1898 de Minsk
Kongresinde Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ni kurdular ki, bu,
Bolşevik veya bugünkü Sovyetler Birliği Komünist Partisinin başlangıcıdır.
Lenin de Sibirya'dan döndükten sonra, İsviçre'de Plekhanov'un
etrafında toplanmış olan Rus Marksistlerine katıldı. Fakat biraz
sonra bunlar ikiye parçalandılar. Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin
1903 de Brüksel ve Londra'da yaptığı ikinci kongrede, Rusya'da
Marksist ihtilalin gerçekleştirilmesi ve bunun için de Partinin nasıl
bir nitelik kazanması meselesi, görüş ayrılığına sebep oldu ve Rus
Marksistleri, Lenin vs etrafında toplanan çoğunluk grubu (Bolşevikler)
ile azınlık grubu (Menşevikler) diye ikiye ayrıldı. Zaman zaman yapılan
uzlaşma çabaları sonuç vermedi ve 1912 Prag Kongresi bu
ayrılığı kesin şekle soktu. Bolşevikler Partiye hakim oldular.
Bu ayrılığa rağmen, gerek Bolşevikler, gerek Menşevikler, gizli
bir şekilde dışardan, Rusya'da Marksist akımın gelişmesi için yoğun
faaliyette bulundular. Bu faaliyetlerin sonucu olarak, Menşeviklerden
Trotsky'nin liderliğinde 1905 Ocak ayında Petersburg'da bir
ayaklanma oldu. Petersburg ve Moskova'da İşçi Sovyetleri kuruldu.
Hükümet 1905 Aralık ayında bu ayaklanmayı bastırmaya muvaffak
oldu. Bununla beraber, Çar İİ'inci Nikola da bazı hürriyetler
vermeyi ve Duma'yı (Rus Meclisi) açmayı zorunlu gördü.
Savaş başladığı zaman Rusya tam bir kaynaşma içinde bulunuyordu.
Duman'ın açılması, fikir akımlarının su üstüne çıkmasını kolaylaştırmış,
lakin aynı zamanda da kaynaşma ve çatışmaları şiddetlendirmişti.
Savaşın güçlükleri, savaşta başarı elde edilememesi,
Boğazların açılmaması ve Rusya'nın Müttefiklerden yardım alamaması
iç şartları günden güne gerginleştirdi ve halkın gıda sıkıntısı da
buna eklenince, 8 Mart 1917 de Petersburg sokaklarında halk gösterilere
başladı. İşçiler de işlerini bırakıp, greve başladılar ve gösterilere
katıldılar. İki gün içinde bütün şehir ayaklandı ve hükümet kuvvetleriyle
kanlı çarpışmalar oldu. Şimdi ekmek istenmiyor, "Kahrolsun
istibdat!" diye bağırılıyordu. Bolşevik ve Menşevik bütün Marksistler
faaliyete geçmişti. 10 Martta durum gerçek bir ihtilal halini
aldı. 12 Martta Petersburg'da İşçilerln ve Askerlerin Sovyeti kuruldu
ve hükümet görevlerini üzerine aldığını ilan etti. Petersburg Sovyeti
Cumhuriyet ilan edilmesini istiyordu. Sovyet yetkilileri ile Duma
temsilcileri arasında yapılan iki günlük görüşmelerden sonra, 14
Martta liberal bir geçici hükümetin kurulmasına ve Çarın istifa etmesine
karar verildi. Prens Lvov başkanlığında geçici bir hükümet
kuruldu. İhtilalci Sosyalistlerden Kerensky Harbiye Bakanı oldu.
Çar İİ'inci Nikola tahttan çekilme kararını kabul etmedi ve askerle
Petersburg üzerine yürümek istedi. Generallerden hiçbiri buna yanaşmayınca
16 Mart sabahı tahttan feragat etti. Üç yüz yıldanberi
devam eden Romanof hükümdarlığı sona eriyordu.
Geçici Hükümet, işe başlar başlamaz savaşa devam kararı verdi.
Fakat şimdi Bolşeviklerin ve Menşeviklerin hücumu altındaydı.
Bolşevikler azınlıkta olmakla beraber, Nisan ayında Petersburg'a
gelen Lenin'in "Ekmek, Barış, Hürriyet" ve "Bütün iktidar Sovyetlere"
propagandası ile Bolşeviklerin kuvveti gün geçtikçe gelişti.
Temmuz ayında Kerensky'in Doğu cephesinde yapmak istediği taarruz
başarısızlıkla sonuçlanınca, yeni bir ayaklanma patlak verdi.
Bunun üzerine Lvov çekildi ve Kerensky başbakan oldu. Ayaklanma
dolayısiyle sıkı tedbirler aldı ve Lenin kaçmak zorunda kaldı. Şimdi
Bolşeviklere katılan Trotsky ise tevkif edildi. Mamafih Eylülde
serbest bırakıldı.
Eylül ayında Generallerden Kornilov'un bir askeri diktatörlük
kurmak için ayaklanması, solcuları korkuttu ve hükümeti desteklediler.
Kornilov'un teşebbüsü başarısızlıkla sonuçlanmakla beraber,
Kerensky 14 Eylül 1917 de Cumhuriyet ilan etti.
Fakat memleketin durumu karmakarışıktı. Ne orduda disiplin
kalmıştı, ne idarede düzen ve otorite. Köylü zenginlerin çiftliklerine
hücum edip her tarafı yağma ediyor ve yangına veriyordu. Bolşevikler
bu karışık durumdan faydalanarak Tratsky'nin liderliğinde bir Askeri
İhtilal Komitesi kurarak, 5 Kasımda bir hükümet darbesine teşebbüs
ettiler. 7 Kasım akşamı hükümet darbesi muvaffak olmuş
ve Bolşevikler iktidarı ele geçirmişlerdi. 8 Kasımda Lenin gizlendiği
yerden çıkıp Petersburg'a geldi. Rusya'da Bolşevik rejim başlamıştı.
Bolşevik hükümetin ilk işi Çarlığın gizli anlaşmalarını açığa vurmak
oldu. Bundan sonra da Almanya ile barış için teşebbüse geçti.