ActiveX Veri Erişim (ADO) Nedir

ASP’nin diğer CGI tekniklerine göre kolay olmasının (peki, kabul, “kolay görünmesi”

diyelim!) belki de sadece veri erişimini adeta çocuk oyuncağı haline getirmesidir. ADO,

gerçekte bir ASP nesnesi olmaktan çok Server Component’i (sunucu bileşeni) sayılır. Bu

bileşene biz ASP içinden bir ActiveX nesnesi ile ulaşırız.

Veritabanı, günümüzde giderek Web Programlarının temelini oluşturuyor. Sayfaların unsurları

veritabanı dosyasından alınıyor; ziyaretçilerin verdikleri bilgiler veritabanına yazılıyor. Bu

gelişimin başlıca sebebi, veritabanının site güncelleştirme işlerini kolaylaştırmasıdır. Söz

gelimi bir sayfadaki seçenekleriniz, bir veritabanından alınıyorsa, bu seçenekleri alan VBScript

kodu hiç değişmeden kalacak ve siz sadece veritabanı dosyanızda ilgili verinin alındığı alana

yeni değerler girerek, sayfanızı sürekli güncel tutmuş olacaksınız. Bir diğer sebep ise

veritabanı dosyalarının idaresinin kolay olmasıdır. Sözgelimi ziyaretçilerinizden aldığınız

bilgileri daha sonra muhasebe kayıtlarınıza veya adres defterinize, müşteri kütüğüne ya da

başka suretle kayda geçirmek istiyorsunuz. Ziyaretçilerimizin form yoluyla bize ilettiği

bilgileri düzyazı dosyasına işlemenin yollarını Dosya sistemi Nesnesi’ni (FileSystem)

görürken, ele aldık. Bunu yapabiliriz kolayca. Ama daha sonra düz yazı dosyasının idaresi,

veritabanının idaresi kadar kolay olamaz. ASP sayfalarınız Access, Excel, Paradox, FilePro,

SQL Server ve Oracle veritabanlarına ve spreadsheet dosyalarına erişebilir; bu dosyalardan

veri okur ve bu dosyalara veri yazabilir. Özetle, ASP programlarımızla, SQL-uyumlu veya

Windows ve diğer sistemler için yazılmış ODBC (Open Database Connectivity/Açık

Veritabanı Bağlantısı) ile uyumlu her türlü dosyaya, ADO nesnesi aracılığıyla ulaşabiliriz.

///////////////////KUTU//////////////////

ODBC ve OLE-DB

Bu kitapçığın baştarafında, ASP dosyalarınızı geliştirmeye başlamadan önce bilgisayarınızda

ODBC (Open Database Connectivity/Açık Veritabanı Bağlantısı) sürücülerinin kurulu olması

gerektiğini belirtmiştik. ODBC, ADO’nun kullandığı tek sistem değildir; ve Microsoft firması,

ODBC’nin yerine hızla OLE-DB adını verdiği yeni bir teknolojinin alması için yoğun çaba

içinde. OLE-DB, ODBC’nin Web’de sağladığı başarının üzerine bina edilen yeni bir teknoloji.

ODBC, ilişkilendirilmiş (relational) veritabanlarına erişmek üzere tasarlandığı halde OLE-DB

her türlü veritabanına erişebilir. OLE-DB, ASP programlarımıza yeni nesneler kazandırabilir;

kullanılmaya hazır elektronik ticaret bileşenlerini kullanmaya imkan verir. Bu konuda geniş

bilgiyi, Microsoft’tan edirebilirsiniz.

ASP sayfalarımızda kullanacağımız ADO nesneleri ilerde de ODBC sürücülerine erişme

imkanını koruyacağı için, şimdilik sadece ODBC tekniği ile çalışmakta ve bu tekniği

öğrenmekte sakınca yok. OLE-DB, ODBC’nin yerini almayacak; fakat içinde ODBC’yi de

bulunduracak. Bu da şu anda oluşturacağımız ASP uygulamalarının ilerde OLE-DB tekniği ile

çalışan sunucularda işleyeceği anlamına geliyor.

/////////////////////KUTU BİTTİ///////////////////

Şimdi ADO ile aşağıda yapacağımız küçük örnekler için bilgisayarınızda kurulu bir veritabanı

programı varsa onu kullanarak bir veritabanı dosyasında uyeler adıyla şu tabloyu

oluşturabilirsiniz:

A lan Adı: V eri türü

uyeNo AutoNumber (Birincil Anahtar/Primary Key)

uyeAdi metin

uyeSoyadi metin

email metin

mesaj memo

Daha sonra da renkler adıyla şu tabloyu yapın:

A lan Adı: V eri türü

renkID AutoNumber (Birincil Anahtar/Primary Key)

renk metin

Bu tablolardan birincisine bir kaç isim ve diğer bilgileri; ikincisine ise dört-beş renk adı girin.

Bilgisayarınızda veritabanı oluşturma programı yoksa bu kitapçığın kodları arasında bulunan

uyeler.mdb adlı MS-Access dosyasını kullanabilirsiniz. Bu dosyayı, kişisel Web Server’ınızın

kök dizinine kopyalayın. Sonra, Denetim Masası’nı açın ve adı ODBC, ODBC 32 Bit, ya da

ODBC Data Source olan simgeyi çalıştırın; ikinci sekme olan System DSN’i tıklayın.

<odbc0001.tif>

Açılacak kutuda Add/Ekle düğmesini tıklayarak, yeni veri kaynağı oluşturmak için ilk adım

olan veriyi okumakta kullanacağımız sürücüyü seçebileceğimiz kutunun açılmasını sağlayın.Burada, yukarıda oluşturduğunuz veri dosyasına uygun sürücüyü seçin. Örnek uyeler.mdb’yi

kullanıyorsanız, birinci seçenek olan Microsoft Access Driver’ı seçmeniz gerekir. Son

düğmesini tıklayın ve Access dosyasının kurulumunu yapmaya başlayalım. Buradaki Data

Source Name (DSN, Veri Kaynak Adı), biraz sonra ADO nesnesiyle ilgili metodları ve

deyimleri yazarken kullanacağımız veri adıdır; buraya “uyeler” yazın; çünkü örneklerde bu

veriye “uyeler” adıyla gönderme yapacağız. İsterseniz, Description/Açıklama bölümüne

veritabanının niteliğini belirten bir kaç kelime yazabilirsiniz. Sonra, Select/Seç düğmesini

tıklayarak ve açılıcak diyalog kutusu yardımıyla veritabanı dosyasını kopyaladığınız yerde

bulun; OK/Tamam’ı tıklayarak, veritabanı seçme işlemini tamamlayın.

<odbc0002.tif>

DSN oluşturma kutularını sırasıyla OK/Tamam düğmelerini tıklayarak kapatın; “uyeler” verisi,

şu andan itibaren bütün Web uygulamalarımızın hizmetine girmiş demektir.

Internet sitenize koyacağınız ve veritabanına erişmesi gereken sayfalarınız için bu işlemi

gerçek Internet ortamında da yapmak zorundasınız. Veritabanı dosyanızı Internet sitenizde kök

dizinine veya bir diğer dizine kopyaladıktan sonra sistem yöneticisine ya elektronik mektupla,

ya da evsahibi firmanın yönetim ve teknik destek yardımı sağlayan sayfasında veritabanınızın

dosya adını, yolunu, ve DSN olarak kullanmak istedeğiniz ismi bildirerek, bizim burada

yaptığımız işi Server yöneticisinin yapmasını sağlamamız gerekir.

ADO’nun bize sağladığı imkanlardan yararlanabilmek için onun nesnelerini kullanılırız. Bu

bölümde ADO’nun nesneleri ve metodlarını ele alacağız.

Connection (Veritabanına bağlantı)

ADO’dan yararlanabilmek için kullanacağımız ilk nesne Connection’dır. Bu nesne ile

veritabanı ile bağlantı sağlarız, yol açarız:

Dim Veriyolu

Set Veriyolu = Server.CreateObject(“ADODB.Connection”)

Veriyolu.Open “Veri_adi”

Burada, Server’ın CreateObject metodu ile ADOBD.Connection nesnesini oluşturuyoruz.

Oluşturduğumuz bağlantıya istediğimiz değişken adını verebiliriz. Bu örnekte veriye

kurduğumuz bu bağlantı Veriyolu adıyla biliyor. Bu yolla sağlayacağımız veriler, ASP

programı boyunca bir isimle bilinmelidir. Veriyolunun açacağı veri kümesinin ismini buradaki

“Veri_adi” kelimelerinin yerine yazarız. Bu isim, bağlantının .Open metodu ile açacağı verinin

adıdır. Bu, kullanacağımız veritabanı dosyasının adı değildir. Bu isim ile söz konusu veritabanı

dosyasını işletim sisteminin ODBC aracına tanıtırken kullandığınız isim aynı olmalıdır. Bir

veritabanı dosyasını ODBC aracını kullanarak sisteme tanıtma (DSN-Data Source Name)

ayarının nasıl yapıldığını daha önce ele aldık. Bu üç satırla, ASP programı, Server’dan ADO

aracılığıyla, sistemin “Veri_adi” kelimelerinin yerine yazacağınız isimli veriye yol açacaktır.

Örneğin yukarıdaki kutuda oluşturduğumuz ODBC veri kaynağını kullanacağımız zaman,

buraya “uyeler” kelimesini yazacağız,Recordset (Kayıt dizisi)

Veritabanına bağlantıyı oluşturduktan sonra, buradaki tabir yerindeyse ham verileri, kullanılır

kayıtlar haline getirmemiz gerekir. Bunu ise ADO’nun Recordset nesnesi sağlar. Kurduğumuz

veriyolundan programımıza bilgi gelmesi için .Execute (icra et) metodunu kullanırız; ancak bu

komuta icra edeceği bir komut vermemiz gerekir.

Baştan beri ADO ile kullanabileceğimiz veritabanının SQL (sequyel okunur; Structured Query

Language/Yapısal Sorgu Dili) uyumlu olması gerektiğini söylüyoruz. Bu dil, verilerin sabit

diske yazılması ve okunmasını düzenleyen bir çok veritabanı dilinden sadece biri, fakat en

yaygınıdır. Bir veritabanından veri okumak, veri değiştirmek veya eklemek için komutlarımızı

bu dille vermek zorundayız.

ASP amacıyla SQL komutlarından çok az kısmını kullanırız; bu bakımdan ASP Tasarımcısı

olmak için sınırlı da olsa SQL öğrenmek gerekir.

//////////////////KUTU//////////////////////

Hızlı SQL Kursu: Select

ASP amaçlı olarak kullanacağımız komut gerçekte sadece SELECT’tir. Fakat hatırlamamız

gereken veritabanı ilkeleri var. Bir veritabanı kabaca alanlar (sütunlar) ve bunların içinde yazılı

değerler (satırlar) halinde olur; her satır bir elemanın değerleridir; ve Kayıt adını alır.

SELECT Bir veritabanından veri seçmeye yarar. SQL Sorgusu da denir. Dört

bölümü vardır. Tipik bir SELECT komutu şöyle yazılır:

SELECT alan1, alan2.. FROM tablo WHERE koşul = değer ORDER

BY alan1

Seçilecek alanların adı SELECT komutunun ilk bölümünü oluşturur.

Bir veritabanında birden fazla tablo bulunabilir; seçimin hangi tabloda

yapılacağı FROM bölümünde gösterilir. Kimi zaman bir tablodaki

alanda bulunan bütün kayıtları seçmek isteyebiliriz; fakat çoğu zaman

seçimin sınırlarını daraltmak için sözgelimi bir alandaki değerlerin

vereceğimiz bir koşula uymasını isteyebiliriz. Bu durumda “koşul =

değer” testini WHERE bölümünde yaparız. Seçilen değerlerin hangi

alandaki kayıtlara göre sıralanmasını istiyorsak, ORDER BY

bölümünde bunu belirtelibiliriz. Örnek:

SELECT Adi, Soyadi, TelNo FROM Telefonlar WHERE Alankodu =

0535 ORDER BY Adi

Bu komutla veritabanının Telefonlar isimli tablosundan Adi, soyadi ve

TelNo adlı sütunlarındaki kayıtlardan Alankodu sütunundaki değeri

“0535” olanları seçmiş oluruz. Bir tablodaki bütün alanların bütün

değerlerini seçmek için SELECT komutunu şöyle yazarız:

SELECT * FROM Veri_adi

Buradaki “Veri_adi” kelimelerinin yerine DSN’e verdiğiniz adı

(orneğin yukarıdaki örnekte olduğu gibi, “uyeler” kelimesini)

yazacaksınız.SQL’in INSERT, UPDATE ve DELETE komutlarının nasıl kullanıldığını öğrenirseniz, ADO

nesnesinin bunlara denk gelen ve aşağıda nasıl kullanıldıklarını göreceğimiz yeni kayıt ekleme,

kayıtları güncelleme ve silme metodları yerine kendi SQL komutlarınızı yazabilirsiniz.

///////////////////////KUTU BİTTİ////////////////

Sağladığımız veri bağlantısını kullanarak, yararlanabileceğimiz bir veri grubu oluşturmak için,

yukarıda .Connection metodunu kullanırken yazdığımız kodu şöyle geliştirmemiz gerekir:

Dim Veriyolu, Kayitdizisi

Set Veriyolu = Server.CreateObject(“ADODB.Connection”)

Veriyolu.Open “Veri_adi”

Set Kayitdizisi = Veriyolu.Execute(“SELECT * FROM Veri_adi”)

Buradaki .Execute metodu, DSN’ini verdiğiniz kaynaktaki veritabanından verileri fiilen alıp

getirmeye ve bir Recordset (Kayıt dizisi) oluşturmaya yarar. Kayıtları tek tek okuması için

Kayitdizisi’ne bir sonraki kayda gitmesini bildirmemiz gerekir. Bunu .MoveNext (bir

sonrakine git) metodu ile yaparız. Okunan her kayıt Kayitdizi adlı değişkenin içindedir. Bu

nesnenin elemanlarını herhangi bir döngü yöntemiyle ziyaretçinin Browser penceresinde

görüntüleyebiliriz; bir HTML etikenin içeriği yapabiliriz; veya başka bir şekilde kullanabiliriz.

Aynı döngü, .MoveNext ile bir sonraki kaydın okunmasını da sağlayacaktır. Bunun bir

örneğini daha sonra göreceğiz.

Recordset.Open

Veritabanına dayanan Web uygulamalarımızda sorun buradaki gibi sadece veriyi okumakla

bitmeyebilir; veriyi güncelleştirmek veya silmek isteyebiliriz. Bunun için doğruca ADO’nun

.Recordset metodundan yararlanmamız gerekir. .Recordset metodu ne yapar? Tıpkı

ekranınızdaki bir yazının içinde duran imleç (cursor) gibi hayalî bir imleci götürür verilerinizin

en başına koyar. Bu hayali imleci veritabanı üzerinde dolaştırmak ve gittiği yerdeki değeri

okutmak bizim işimizdir.

.Recordset metodu, ile bir veritabanını okuyacak imleci üç şekilde ayarlayabilirsiniz:

Static (Duragan) SELECT komutu icra edilir ve okunan kayıt arzu ettiğiniz

değişkene yazılır. (ADO Sabit Değerleri dosyasınıdan yararlanıyorsak,

adOpenStatic)

Forward only (Sadece ilerle) İmleç veritabanı içinde sadece ileri doğru gider ve her

seferinde bir kayıt okunur. (Varsayılan imleç türü budur.) (ADO Sabit

Değerleri dosyasınıdan yararlanıyorsak, adOpenForwardonly)

Dynamic (Dinamik) Veritabanına ulaşan ve değişiklik yapan başka bir kullanıcı varsa,

bu değişiklik size anında yansıtılır. (ADO Sabit Değerleri dosyasınıdan

yararlanıyorsak, adOpenDynamic)

Bu yöntemlerden birini seçmekle veriyi belirli bir okuma tarzında açmış olursunuz. Bu

yöntemlerden hangisini seçtiğinizi .Recordset metodunu kullanacak olan .Open komutunun

argümanı olarak açıkça belirtmeniz gerekir. ADO, bunun için sizden sayılar halinde

argümanlar ister.ADO Sabit Değerleri

ADO+ODBC yoluyla kuracağımız veri bağlantıları, çoğu zaman adeta şifreli ifadeler içerebilir

ve bir çok komutun argümanı öğrenmesi zor sayılar halinde verilir. Microsoft ve kullanılmaya

hazır ASP Uygulamaları üreten firmalar, bu karmaşık ifadeleri düz metinler olarak ifade

etmeye yarayan haricî dosyalar (include files) hazırlar ve sunarlar. Bunlar arasında en yaygın

olanı (bu kitapçığın kodları arasında bulunan) Microsoft’un ADOVBS (adovbs.inc) dosyasıdır.

(Aynı dosyanın JavaScript sürümü ise adojavs.inc ardını taşır). Bu dosyadan yararlanabilmek

için, sitenize kopyalamanız ve daha sonra sayfalarınıza şu kodu eklemeniz gerekir:

<!- - #include file=”adovbs.inc” - - >

Bu dosya, Server tarafından icra edilir ve ADO nesnesinin sayı halindeki bütün argümanlarını

anlaşılabilir İngilizce kelimelere çevirir. Bu dosyanın içeriğinden nasıl yararlanacağımızı ele

alacağız.

/////////////////KUTU BİTTİ///////////////

Bir veriye bağlantıyı kurduktan sonra kayit dizimizi .Recordset metodu ile sağlayacaksak,

yukarıdaki örnek kodumuzu şöyle yazmak gerekir:

<!- - #include file=”adovbs.inc” - - >

Dim Veriyolu, Kayitdizisi, Sorgu

Set Veriyolu = Server.CreateObject(“ADODB.Connection”)

Veriyolu.Open “Veri_adi”

Set Kayitdizisi = Server.CreateObject(“ADODB.Recordset”)

Sorgu = “SELECT * FROM Veri_adi”

Kayitdizisi.Open Sorgu, Veriyolu, aOpenStatic

Bu kod ile, .Recordset metodu son .Open komutu ile bizim için veri bağlantısını sağlar;

verdiğimiz SQL Sorgusu icra edilir ve kayıt diziniz Kayitdizisi’ne kaydedilmeye hazır hale

gelir. Şimdi imlecinizi ilerleterek, veriyi fiilen okutmanız gerekir; ki bunu yapmak için

yukarıda kolayca .Execute metodu ile oluşturduğumuz kayıt dizisinde kullandığımız basit

.MoveNext’ten daha çok imkana sahibiz:

MoveFirst: Kayıt dizisinin (Recordset’in) birinci satına gider.

MoveLast: Kayıt dizisinin (Recordset’in) son satına gider.

MoveNext: Kayıt dizisinin (Recordset’in) bir sonraki satına gider.

MovePrevious: Kayıt dizisinin (Recordset’in) bir önceki satına gider.

Move: Kayıt dizisinin (Recordset’in) içinde vereceğiniz sayıya göre

ilerler. Bunun için iki sayı vermeniz gerekir: başlangıç noktası ve

ilerlenecek kayıt sayısı.

Recordset.Update

Veritabanından aldığımız değerleri, kimi zaman ziyaretçinin vereceği değerlerle veya

ziyaretçinin bir takım tercihleri sonucu güncelleştirmemiz gerekir. Bu Recordset nesnesinin

.Update metodu ile kolayca yapılır. Yalnız burada hassas bir nokta var: diyelim ki aynı anda iki

yaparlarsa ne olur?

Biraz önce Recordset’in .Open metodunun imleçlerinden söz ederken, okumanın yönünü veya

imlecin hareket tarzını belirleyen argümanları sıralamıştık. Bu argüman dizisine bir yenisini

ekleyerek, veritabanına erişimin niteliğini ve güncelleştirmenin nasıl yapılacağı ve

yansıtılacağını da belirleyebiliriz. Bu işlemin temel ilkesi veritabanı kayıtlarının kilitlenmesi

esasıdır. Bu kilitlemenin türünü belirleyerek, güncelleştirmenin de nasıl yapılacağını belirlemiş

oluruz. Burada kullanacağımız argümanlar da ADO’nin şifreli sayıları olması gerekirken,

adovbs.inc dosyası sayesinde İngilizce (ve dolayısıyla anlaşılabilir) kelimeler olur. advbs.inc

dosyasını devreye soktuysanız, şu iki tür kiliti kullanabiliriz:

adLockReadOnly Kayıtların güncelleştirilmesini önler; ziyaretçimiz veritabanına

kayıt yapmayacaksa, bu kilit türünü kullanmamız gerekir.

adLockOptimistic Veritabanına ek yapacaksak, mevcut kayıtmları düzelteceksek ve

bazılarını sileceksek, bu kilit türünü kullanmamız gerekir.

Yukarıdaki kod örneğimizin sadece son satırını, bu metodu kullanmak amacıyla, şöyle

yazabiliriz:

Kayitdizisi.Open Sorgu, Veriyolu, aOpenStatic, adLockOptimistic

Tabiî bir veritabanını güncelleştirmek için imleci veritabanında doğru kaydın üzerine götürmek

ve bu arada Recordset’in bize sağladığı mevcut verilerin yerine yeni değerleri atamış olmak

gerekir. Bunu sağladıktan sonra bütün yapacağımız şey .Update metodunu kullanmak ibarettir:

Kayitdizisi(“Adi”) = “Necip Fazıl”

Kayitdizisi(“Soyadı”) “Dayanır”

Kayitdizisi.Update

Bu komut, imleç o sırada hangi kaydın üzerinde ise o kaydın “Adi” ve “Soyadi” alanlarındaki

veriyi “Necip Fazıl” ve “Dayanır” haline getirir. Bu metodu kullanırken bir kaydın bütün

alanlarını güncelleştirmemiz veya güncelleştirilmeyen alanları eski değerleri ile tekrar etmemiz

gerekmez.

Recordset.Delete

Bir veritabanındaki kaydı silmek de ADO ile oldukça kolaydır. İmleci, silinecek kaydın

üzerine götürdükten sonra, Recordset’in , .Delete metodunu çağırarak o andaki kayıt silinir. Bu

metod, bir kaydı bütün alanlarındaki değerlerle birlikte (yani veritabanının bir satırını tümüyle)

siler:

Kayitdizisi.Update

Recordset.AddNew

Bir veritabanına yeni kayıt eklemek istediğimizde, Recordset’in .AddNew (yeni ekle)

metodundan yararlanırız. Bu metodun özelliği bizim imleci veritabanı içinde bir yere götürme

zorunluğumuz olmamasıdır. Bu metod kendiliğinden imleci dosyanın en son satırının altına

götürür. .AddNew metodu bir veritabanı dosyasına kayıt eklerken, veritabanında mevcut bütün

alanlar için değer vermenizi isteyecektir. Örneğin

Kayitdizisi.AddNew

Kayitdizisi(“Adi”) = “Necip Fazıl”

Kayitdizisi(“Soyadı”) “Dayanır”Kayitdizisi(“TelNo”) = “0342-3390000”

Kayitdizisi.Update

Veritabanına yeni kaydı, .Update metodunun yaptığına dikkat edin.

DSN’siz Veri Bağlantısı

Bu kadar DSN oluşturmayı öğrendikten sonra, “Aslında DSN olmadan da veritabanlarınıza

ulaşabilirsiniz!” derlerse, herhalde çok sevinmeyiz. Ama işin doğrusu DSN yoludur. Fakat yine

de DSN oluşturmadan veritabanına ulaşabileceğimizi bilmemiz gerekir.

DSN, genellikle Web Server’ları yavaşlatır; Web Server, DSN’ini belirttiğiniz veriye ulaşmak

için önce ODBC’nin yardımını ister; ODBC, bir takım sürücüleri devreye sokar ve sonunda

veriye ulaşırız. Bir DSN-verisine 20-30’dan fazla kullanıcı aynı anda eriştiği zaman bu

yavaşlama gözle görünür hale gelebilir. Bir süre öncesine kadar Microsoft firması, veriye

dayanan Web sitelerinin veri-bağını DSN yoluyla kurmasını tavsiye ederken, şimdi MS

yayınlarında sık sık DSN’siz veri bağlantısının da etkin şekilde kullanılacağı belirtiliyor.

Yukarıda verdiğimiz DSN örneği şöyle idi:

Dim Veriyolu, Kayitdizisi

Set Veriyolu = Server.CreateObject(“ADODB.Connection”)

Veriyolu.Open “Veri_adi”

Set Kayitdizisi = Veriyolu.Execute(“SELECT * FROM Veri_adi”)

Böyle bir DSN bağlantısını kullanabilmemiz için, kendi kişisel Web Server ortamımızda

Denetim Masası’ndaki ODBC aracını kullanarak bir DSN oluşturmamız; Internet ortamında ise

bu adı vereceğimiz veritabanı dosyasına DSN oluşturulması için Web Server yöneticisinin

yardımını istememiz gerekiyor. Oysa aynı işlemi DSN’siz veri bağlantısı kurarak da

yapabiliriz. Bunun için, DSN’e yukarıdaki gibi doğrudan göndermede bulunmak yerine; ya

ODBC sürücüsüne ya da ODBC’nin kullandığı Microsoft Jet OLEDB sürücüsüne doğrudan

atıfta bulunuruz. Örnek:

Veriyolu.Open "Veri=" & Server.MapPath("..../veriler/uyeler.mdb") & "; Driver = {Microsoft Access Driver (*.mdb);"

Burada, DNS’siz bağlantı için veritabanı dosyasının Server’daki göreli yerini, adını ve hangi

sürücünün kullanılacağını belirtiyoruz. Aynı bağlantıyı, doğruca Jet sürücüsü için de

yazabilirdik:

Veriyolu.Open "Veri=" & Server.MapPath("..../veriler/uyeler.mdb") & "; Provider=Microsoft.Jet.OLEDB4.0;"

Tabiî buradaki sorun kullandığınız veritabanı dosya türüne uygun Microsoft Jet sürücüsü

seçebilmektir. Bu konuda geniş bilgi Microsoft’un Internet sitesinde bulunabilir.

Veri ile HTML Etiketlerini Doldurma

ADO nesnesini tanıdık; metodlarını gördük. ADO’nun veritabanı ile DSN ile ve DSN’siz nasıl

bağlantı kuracağını ele aldık. Şimdi çok kısa olarak elde ettiğimiz verilerle, HTML

etiketlerinin içini nasıl dolduracağımızı görelim. Burada “içini doldurmak” (veya bir çokİngilizce kaynakta göreceğiniz üzere populate etmek) bir etiketin değer (value) bölümünü

yazmak anlamına geliyor). Burada küçük bir kaç örnekle, veri kaynağını kullanarak HTML

etiketlerinin içini doldurma alıştırması yapalım. Buradaki bzı örneklerde ODBC konusunu ele

alırken oluşturduğumuz uyeler.mdb’yi DSN olarak “uyeler” verisi şeklinde kullanacağız; fakat

siz istediğiniz veriyi kullanabilirsiniz.

Seçme Kutuları: SELECT

SELECT, ziyaretçilerimize önceden belirlenmiş bir çok unsurdan birini veya daha fazlasını

seçmelerine imkan veren bir etikettir. Ziyaretçi, seçimini SELECT’in OPTION’ları arasından

yapar. Seçenekler (OPTION), sahip oldukları değeri Server’a gönderirler. Genel yazım kuralı

şöyledir:

<OPTION VALUE=”değer1”>Tercih 1

<OPTION VALUE=”değer2”>Tercih 2

<OPTION VALUE=”değer3”>Tercih 3

</SELECT>

Bu Form’un gönder (Submit) düğmesi ile sağlanan hareket (ACTION), seçilen değeri veya

değerleri, Form’u işleyecek ASP programına gönderir.

Ziyaretçimize sunacağımız seçenekler, iki-üç adet ise, bunu HTML dosyasını yazarken,

OPTION’lar halinde kodlamak kolay olabilir. Ancak seçenek sayısı artıyorsa, veya

seçeneklerimiz sık sık değişiyorsa, bunları bir veri tabanında toplamak ve OPTION değerlerini

veritabanının bir alanından alarak ziyaretçiye sunmak çok daha kolay olur. Böylece ASP

sayfası değişmeden kalır; biz sadece veritabanını güncelleştiririz. Çoğu zaman bu

güncelleştirme ziyaretçilerin yapacakları eklerin veritabanına yazılmasıyla sağlandığı için,

ortaya gerçekten dinamik bir Web Uygulaması çıkmış olur.

Diyelim ki, bizim grubumuzun üyelerini gösteren yukarıda oluşturduğumuz uyeler.mdb

(DSN’i uyeler olan veritabanı) dosyasının adı-soyadı alanlarını birleştirerek, sayfamızdaki bir

SELECT etiketinin OPTION’larına yazmak istiyoruz. Bunun için önce sayfamızda

kullanacağımız değişkenleri tanımlayalım:

Dim connVeriyolu, rsVeri, SQL

Sonra, bu değişkenlerden veri ile ilgili olanlara .Connection ve .Recordset için gerekli ifadeleri

yazalım. Veri ile çalışırken tasarımcının değişken adlarına bakarak hangisinin .Connection,

hangisinin .Recordset değerlerini içerdiğini anlaması zorlaşabilir. Bu bakımdan değişken

adlarının önüne .Connection için olanında conn, .Recordset için olanında rs harflerini

kulllanmak yararlı olabilir. Veritabanından fiilen hangi verileri çekeceğimizi gösteren SQL

deyimini de belirgin bir şekilde SQL değişkenine yazabiliriz:

Set connVeriyolu = Server.CreateObject("ADODB.Connection")

SQL ="SELECT uyeAdi, uyeSoyadi FROM uyeler"

%>Şimdi bu değerlere dayanan ve adına uyeler diyeceğimiz veri kümesini oluşturalım:

connVeriyolu.open "uyeler"

Set rsVeri=connVeriyolu.execute(SQL)

Artık elimizde içinde bütün üyelerin adı ve soyadını tutan bir dizi-değişken var. Şimdi

biliyoruz ki veritabanından veri satır-satır okunur. Birinci satırın okunması sırasında bu

değişkenin değerlerini yazacak olursak:

rsVeri (0) = üye 1’in adı

rsVeri(1) = üye 1’in soyadı

olacaktır. Veritabanından ikinci satırın okunmasında ikinci üyenin adı ve soyadı, üçüncü satırın

okunmasında üçüncü üyenin adı ve soyadı bu değişkenlerin değeri olacaktır. Demek ki, bu

değerleri bir SELECT etiketinin OPTION değeri olarak kullancaksak, bu işlemi ikinci satır

okunmadan yaptırmamız gerekir. O halde:

<% Do While Not uyeler.eof %>

</Option>

<%rsVeri.movenext

loop%>

</select>

<% rsVeri.close %>

</SELECT>

Do döngüsünün içinde iken veritabanından alınan değer, herhangi bir değişkenin değeri gibi

kullanılabilir. Burada verilerin uyeler dizisinin dosya sonuna (eof, End Of File) okunduğuna

dikkat edin. Şimdi yukarıdaki kodları bir Form içinde birleştirelim:

<%@ LANGUAGE="VBSCRIPT" %>

<% Option Explicit %>

<HTML>

<HEAD>

<TITLE>ASP SELECT DOLDURMA</TITLE>

</HEAD>

' Değişkenleri tanımlayalım

Dim connVeriyolu, rsVeri, SQL

Set connVeriyolu = Server.CreateObject("ADODB.Connection")SQL ="SELECT uyeAdi, uyeSoyadi FROM uyeler"

connVeriyolu.open "uyeler"

Set rsVeri=connVeriyolu.execute(SQL)

<BODY>

Bu listeden bir üyenin adını seçiniz:

<% Do While Not rsVeri.eof %>

</Option>

<%rsVeri.movenext

loop%>

</select>

<% rsVeri.close %>

</SELECT>

</BODY>

</HTML>

Bu sayfayı option.asp adıyla kaydederek sınayabiliriz. Alacağımız sonuç şuna benzemelidir:

<odbc0003.tif>

Burada yapılan seçim sonucu elde edilen değer Server’a gönderilebilir; ve söz gelimi

ziyaretçinin seçtiği kişiye ait bilgiler kendisine ulaştırılabilir.

İşaretleme Alanları: INPUT-RADIO

INPUT etiketi türleri ziyaretçilerimizin önceden belirlenmiş bir çok unsurdan birini veya daha

fazlasını seçmelerine veya kendilerinin girdi yapmalarına imkan veren bir etikettir. INPUT

türlerinden Radio ve Checkbox (işaretleme kutusu) veritabanından çekilen değerlerle

doldurularak ziyaretçiye sunulabilir. Ziyaretçi, seçimini radyo düğmelerinden veya işaret

kutularından birini işaretleyerek yapar.

INPUT etiketinin radyo düğmesi türünün genel yazım kuralı şöyledir:

</SELECT>

Bu Form’un gönder (Submit) düğmesi ile sağlanan hareket (ACTION), seçilen değeri Form’u

işleyecek ASP programına gönderir. Bir Form’daki bir grup oluşturan bütün radyo düğmeleri

aynı adı alırlar, ki böylece ASP programına bir değişken için değer gönderilmiş olur.

Diyelim ki ziyaretçimizden beğendiği rengi seçmesini isteyen bir grup radyo düğmesi sunan

bir Form yapacağız. Şu kodu radyo.asp adıyla kaydedelim:

<%@ LANGUAGE="VBSCRIPT" %><HTML>

<HEAD>

<TITLE>ASP OPTION-RADIO DOLDURMA</TITLE>

</HEAD>

' Değişkenleri tanımlayalım

Dim connVeriyolu, rsVeri, SQL

Set connVeriyolu = Server.CreateObject("ADODB.Connection")

SQL ="SELECT renk FROM renkler"

connVeriyolu.open "uyeler"

Set rsVeri=connVeriyolu.execute(SQL)

<BODY>

<TR>

</TR>

<% Do While Not rsVeri.eof %>

<TR><TD><INPUT TYPE="radio" VALUE="<%=rsVeri(0)%>" NAME="Radyo"></TD>

<%rsVeri.movenext

loop%>

</TABLE></CENTER></DIV></FORM>

</BODY>

</HTML>

Burada “Radyo” isimli radyo düğmesine verdiğimiz değerleri, ODBC’nin “uyeler” adıyla

tanıdığı veritabanından alıyoruz; bir önceki örnekten farklı olarak bu kez aynı veritabanındaki

farklı tablodan, renkler tablosundan ve sadece bir alanın, renk alanının değerlerini çekiyoruz.

Bu örnek programda da ziyaretçinin seçtiği değerleri Server’a gönderecek bir Gönder düğmesi

yok. Ama içeriğini veritabanından aldığımız değerlerle doldurduktan sonra, ziyaretçinin radyo

düğmeleriyle yapacağı tercihler, tıpkı klasik HTML’deki gibi kullanılabilir; Server’a değişken

olarak gönderilebilir; veya ziyaretçinin bilgisayarında (client-side) herhangi bir Script

tarafından kullanılabilir.

İşaretleme Alanları: INPUT-CHECHBOX

INPUT etiketinin ziyaretçiye işaretleyerek tercih imkanı veren diğer aracı Checkbox

(işaretleme kutusu) türüdür. Tıpkı radyo düğmesinde olduğu gibi veritabanından çekilendeğerlerle doldurularak ziyaretçiye sunulabilir. Ziyaretçi, seçimini işaret kutularından birini

işaretleyerek yapar.

INPUT etiketinin Checkbox türünün genel yazım kuralı şöyledir:

</SELECT>

Bu Form’un gönder (Submit) düğmesi ile sağlanan hareket (ACTION) seçilen değeri Forma

gönderecektir. Radyo düğmesi ile Checkbox’ın arasındaki fark, ziyaretçinin aynı ismi taşıyan

radyo düğmelerinden birini işaretleyebilirken; istediği kadar Checkbox’a işaret koyabilmesidir.

Birden fazla Checkbox işaretlendiği taktirde Server’a “metin1=deger1, deger2..” şeklinde bilgi

gönderirler. (ASP programlama açısından, bu değişken Request.Form nesnesinde Checkbox’ın

adını taşıyan kolleksiyonun içinde dizi-değişken olarak yazılır.)

Yukarıdaki radyo düğmesi örneğimizin sadece Do döngüsüne ait kısmını

değiştirerek,Checkbox’a uyarlayalım, ve isaret.asp adıyla kaydedelim:

<% Do While Not rsVeri.eof %>

<TR><TD><INPUT TYPE="checkbox" VALUE="<%=rsVeri(0)%>" NAME="Isaret"></TD>

<%rsVeri.movenext

loop%>

Ziyaretçi bu form ile birden fazla kutu işaretleyerek Gönder düğmesine basarsa, Server’a

gelecek bilgi örneğin, “Isaret=Kırmızı, Mavi” şeklinde olacaktır.

Açık bilgi paylsım alanı

ActiveX Veri Erişim (ADO) Nedir

Yorum Gönder

Popüler Filmler

Blog Arşivi

Etiketler

Kötüye Kullanım Bildir

Hakkımda