1. Dünya Savaşında Avrupadaki Cepheler

1. Dünya Savaşında Avrupadaki Cepheler Batı Cephesi: Bu cephenin önemli iki olayı, Joffre komutasındaki
İngiliz-Fransız kuvvetlerinin Mayıs 1915 de ve Eylül 1915 de
Alman cephesine karşı girişmiş oldukları iki büyük taarruz hareketidir.
Bu taarruzlar Müttefikler için başarısızlıkla sonuçlanmakla
beraber, Müttefiklerin 250.000 ve Almanların da 140.000 kişi kaybettikleri
bu taarruzların sonunda ne Müttefikler, ne de Almanlar askeri
durumu kendi lehlerine çevirmeye muvaffak olabildiler.
Doğu Cephesi: Bu cephe ise Merkezi Devletler için çok daha
iyi bir şekilde gelişmiştir. 1915 Nisanı ortalarında başlayan ve iki
ay kadar süren ortak Alman-Avusturya taarruzu sonunda Galiçya
Ruslardan tamamen temizlenmiştir. Bundan sonra Almanlar Ruslara
karşı Polonya'da bir imha muharebesine girişmişler ve fakat Rus
kuvvetlerini çevirip imha edememişlerdir. Bununla beraber, Temmuz
ortalarında başlayan bu Alman taarruzları sonunda, Ruslar daima
geri çekilerek, önce Varşova, Ağustosta Kovno ve Eylülde de Vilna
Almanların eline geçti.
Deniz Savaşları: 1915 yılının en önemli deniz savaşı 1915 Ocak
ayında Dogger Bank'da oldu. İngilizlerin bu muharebede hiç gemi
kaybetmemelerine karşılık, Almanya'nın bir gemisi battı ve iki gemisi
de ağır hasara uğradı.
Dogger Bank muharebesi üzerine Almanya İngiltereyi abluka
altına aldığını ilan etti. İngiltere etrafında yakalıyacağı bütün gemileri
batıracağını bildirdi. Almanya bu ablukayı denizaltılarla uyguluyordu.
Buna karşılık İngiltere daha savaşın başından itibaren Almanyayı
abluka altına almıştı.
İki devtet arasındaki bu abluka savaşı Birleşik Amerika, İsveç,
Norveç, Danimarka ve Hollanda gibi tarafsız devletlerin itirazı ile
karşılaştı. Cünkü Alman denizaltıları, İngiltereyi aç bırakmak için
İngiltereye mal götüren bütün ticaret gemilerini batırıyordu. Bu arada
bazı yolcu gemileri de batırıldı ve birkaç Amerikan vatandaşı da öldü
ki, bu olaylar Amerika-Alman münasebetlerine kötü bir etki yaptı.
Bu noktaya, Amerika'nın savaşa katılmasında tekrar değineceğiz
3
1916 Yılı
A) Cephe Durumları
Batı Cephesi: Müttefikler, 1915 yılı sonunda, Almanya'nın bir
cepheden öbür cepheye kuvvet göndermesini önlemek amacı ile Batı,
Doğu ve İtalya cephesi olmak üzere Merkezi Devletlere karşı üç
cephede birden taarruza geçmeye, karar vermişler ve taarruz tarihini
de, gerekli hazırlıkları yapmak için Temmuz 1916 başı olarak tesbit
etmişlerdi.
Alman Başkomutanı Falkenbayn da, Batı cephesini yıpratmak
ve müttefikleri ağır kayıplara uğratmak için, o da Verdun kesiminde
bir taarruza karar vermiş bulunuyordu. Bu sebeple, Alman taarruzu
1916 Şubatında başladı ve Haziran sonlarına kadar devam etti.
General Petain tarafından savunulan Verdun Almanlara teslim olmadı
ve Fransızların 275.000 kişi kaybetmesine karşılık, Almanlar
da 240.000 kişi kaybettiler. Falkenhayn'ın, hesapları yanlış çıktı.
Alman taarruzlarının başarısızlığı üzerine Müttefikler de, Haziran
1916 sonlarından itibaren, Somme nehri kesiminde geniş bir taarruza
kalktılar. Bu sefer Almanların mukavemeti sert oldu. Taarruzlar
Kasım ayı ortalarına kadar devam etmesine rağmen, Müttefikler
de birşey yapamadı ve Batı cephesinde önemli bir değişiklik olmadı.
Doğu Cephesi: Verdun savaşları üzerine Rusya da, hazırlıklarını
yaptıktan sonra, Nisan ayı sonlarından itibaren Galiçya cephesinde
150 kilometrelik bir kesimde geniş bir taarruza girişti. Bu taarruz
Avusturyalıları güç duruma soktu ve gerilemeye başladılar. Almanya
bir kısım kuvvetini Galiçya cephesine gönderdi. Bu da yetmeyince
Osmanlı Devleti 33.000 kişilik bir Türk kuvvetini gönderdi.
Galiçya'da çetin muharebeler oldu. Türk kuvvetleri de ağır kayıplar
verdiler. Buna rağmen, Rus taarruzları, Galiçya ve Bukovina cephesinde
Avusturyalıların 100 kilometre gerilemelerine sebep oldu. Doğu
cephesi Merkezi Devletlerin aleyhine gelişmişti.
İtalya Cephesi: Avusturyalılar 1916 Nisanında İtalya cephesinde
bir taarruzda bulundular, ve taarruz iyi gelişerek İtalyanlar 30.000
esir verdiler ve 300 top bıraktılar. Lakin Avusturya bu taarruzun arkasını
getiremedi. Bunun üzerine Ağustos başında İtalyanlar İzonzo
cephesinde taarruza geçtiler. İlk başarılardan sonra, onlar da taarruzun
arkasını getiremediler.
Merkezi Devletlerin Avrupa'daki cepheleri 1916 yılında aleyhe
bir gelişme gösterdiğinden, Alman Genelkurmay Başkanı Falkenhayn
azledildi ve yerine Hindenburg getirildi. 1916 Kasımında da
Avusturya-Macaristan İmparatoru François-Joseph öldü ve yerine Karl
geçti.
Irak Cephesi: Bu cephe Osmanlı Devleti için başarılı olmuştur.
Kut-el-Amara'daki İngiliz kuvvetleri 1915 Kasımında Türk kuvvetleri
tarafından sarılmıştı. İngiliz komutanı General Townshend, birkaç ay
dayanıp, bu muhasarayı yarmak için birkaç teşebbüste bulunduysa
da muvaffak olamadı ve bunun üzerine 18.000 kişilik kuvvetiyle, 1916
Nisanında, Türklere teslim oldu. Fakat, Başkomutan Enver Paşa, Almanların
isteğine uyarak, İran'ı Rus kuvvetlerinden temizlemeye karar
verdiği için, Irak cephesindeki taarruzları devam ettirmedi. Bunun
üzerine İngilizler yeniden Irak'a kuvvet sevkedip hazırlıklarını
yaptıktan sonra, 1916 Aralık ayında taarruza geçtiler ve 1917 Martında
Bağdat'a girdiler.
Kanal Cephesi: Çöl şartları, dolayısiyle, Kanal cephesindeki harekatın
gayet iyi hazırlanması gerekmekteydi. Bu cephedeki ilk çarpışmalar
bunu göstermişti. Lakin Enver Paşa'nın baskıları dolayısiyle,
Cemal Paşa 1916 Nisan ve Ağustos aylarında, Kanal'a mümkün
olduğu kadar yaklaşmak için, iki taarruz teşebbüsünde bulunduysa
da, her ikisi de başarısızlıkla sonuçlandı. Buna karşılık, İngilizler
Kanal cephesindeki kuvvetlerini takviye ederek, karşı harekete
geçtiler ve 1916 yılının sonunda İngiltere Sina yarımadasını ele geçirip
Suriye sınırlarına dayandı.
Kafkas Cephesi: Bu cephede esas faaliyet, 1916 yılının Nisan-Eylül
arasında olmuştur. Ruslar 1916 yılının başlarında taarruza geçerek
Şubatta Erzurum'u ve Nisan ayında da Trabzon'u düşürmüşlerdi.
Ruslar'ın Trabzon'u alması üzerine 3'üncü Türk Ordusu, Rus kuvvetlerini
çevirmek için Mayıs ve Haziran aylarında taarruzlarda bulunduysa
da, Rusların Haziran sonunda Erzurum'da karşı taarruza
geçmeleri üzerine 3'üncü Ordu çözüldü ve Ruslar Temmuz ayında Gümüşhane,
Kelkit ve Erzincan'ı da ele geçirdiler. Eylül ayında da, her
iki taraf da yeni hazırlık yapmak istediğinden harekat durdu.
Deniz Savaşları: 1916 yılının en önemli deniz savaşı, Mayıs ayı
sonunda İnglliz ve Alman donanmaları arasında Skaggerak'da yapılmıştır.
Almanların, İngiliz donanmasının bir kısmını tahrip etmek
ve bu suretle İngiliz ablukasını zayıflatmak için yaptıkları bu muharebede,
İngilizlerin 3 kruvazör kaybetmelerine karşılık Almanların
1 kruvazör kaybetmek suretiyle başarı kazanmalarına rağmen,
Alman donanması ancak Alman limanlarına sığınmak suretiyle kendisini
kurtarabilmiştir. İngiltere 1916 yılında da denizlerdeki egemenliğini
ve üstünlüğünü kesin olarak devam ettirmiştir.