BİLANÇO

BİLANÇO a. (ital. bilancio'dan). 1. Bir kuruluşun mali durumunun özeti. (Bk. an-sikl. böl. Muhs.) —2. Bir durumun ya da bir gelişmenin olumlu ya da olumsuz toplam sonuçları: Savaşın bilançosu. Otoyol üzerinde kazanın bilançosu: üç ölü, beş yaralı. Yaşamının bilançosunu yapmak. —Fiz. Enerji bilançosu, bir dönüşümde yer alan bütün enerji biçimlerinin, genel sonucu ortaya koymak için yapılmış özeti.

—Fizyol. Besin bilançosu, canlı bir organizmaya besin giriş ve çıkışlarının karşılaştırılması ve beslenme durumunun belirlenmesi. j| Enerji bilançosu, bir yandan besinlerle organizmaya sağlanan kalori tutarının, öte yandan bu enerji gelirinin organizma tarafından değişik kullanım biçimlerinin (mekanik enerji [kaslar], kimyasal enerji [sindirim, metabolizma], ısı enerjisi [sıcaklığın sürekliliği]) karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. (Bk. ansikl. böl.)

—Hidrol. Akış bilançosu ya da hidrolojik bilanço, belirli bir dönem boyunca (yıl, mevsim, sağanak) bir akarsu havzasındaki yağışların ve debilerin karşılaştırmalı dökümü.

—Isıbil. Hacim; (ya da hacimölçüm) bilançosu, kütle (ya da ağırlık) bilançosu, kadılık kenti: Edirne, Bursa, Şam, Kahire. || Bilâd-ı isnâ aşere, Osmanlı devletinde on iki kadılık kenti. Adana, Erzurum, Bağdat, Beyrut, Diyarbakır, Rusçuk, Sa-raybosna, Sivas, Maraş, Antep, Çankırı, Trablusgarb. || Bilâd-ı Rum, Anadolu kentleri, Anadolu. || Bilâd-ı selase, İstanbul'daki Eyüp, Galata ve Üsküdar semtlerinin üçüne birden verilen ad. Ayrıca, osmanlı sınırları içindeki İstanbul, Edirne ve Bursa kentleri için de kullanılıyordu.

BİLADAN ya da BULADAN a Yörs. Ormanc. Anadolu’nun bazı yörelerinde çınara verilen ad.

BİLAĞ - belağ.

BİLAHARA, BİLAHARE ya da BİLA-HİRE be. (ar. bi- ve el-âhire'den). Esk. Sonra, sonradan, sonunda.

BİLAİSTİSNA be. (ar. bilâ- ve istisna’ dan bilâistişnâ). Esk. İstisnasız, ayrıksız, kuraldışı olmaksızın.

BİLAKİS be. (ar. bi- ve el-caks’öen .bi-l caks). Tersine, tam tersi olarak, tersine olarak, aksine: Meteoroloji havanın ısınacağını bildirmişti; bilakis soğudu. Ben sıkıntı içindeyken onlar bilakis eğleniyorlardı.

BİLAL Arap, türk halk şairi (İstanbul XIX. yy. sonu - XX. yy. başı). Tulumbacılık yaptı. İstanbul’un semai kahvelerinde destan, koşma ve maniler okuyan bir meydan şairi olarak tanındı. 28 dörtlükten oluşan bir destanında, 1910’da Danca’daki büyük bir yangını anlatır.

Bilal oğlan, iki ya da daha çok sayıda çift kişiyle oynanan, türkülü bir kadın oyunu. İzmir, Bergama ve çevresinde yaygındır.

BİLALİ HABEŞİ, Bilal bin Rebah ve İbni Hamame de denir, İslam dininin ilk müezzini (? - Şam 641). Habeş kökenlidir. Mekke'de Cumah bin Amr ailesinin kölesiydi. Halife Ebubekir tarafından satın alınarak özgürlüğüne kavuşturuldu. Müslümanlığı ilk kabul edenlerden olduğundan kendisine çok eziyet edildi. Hz. Muhammet ile birlikte Mekke’den Medine’ye göç edenler arasında yer aldı (622). Namazlardan önce ezan okunması em-rolununca, Muhammet onu müezzin olarak görevlendirdi. Mekke, müslümanlar tarafından alınınca Kâbe’nin damında ilk ezanı o okudu. Ayrıca bayram namazlarında “aneza” denilen mızrağı taşımak -görevi de ona verildi. Ömer döneminde müslümanların düzenlediği seferlere katıldı.

BİLAN a. Koşurrtîf Bilan kayışı, hamutla sadankanın alt kolanını birbirine bağlayan kayış.

BİLANÇO a. (ital. bilancio'dan). 1. Bir kuruluşun mali durumunun özeti. (Bk. an-sikl. böl. Muhs.) —2. Bir durumun ya da bir gelişmenin olumlu ya da olumsuz toplam sonuçları: Savaşın bilançosu. Otoyol üzerinde kazanın bilançosu: üç ölü, beş yaralı. Yaşamının bilançosunu yapmak. —Fiz. Enerji bilançosu, bir dönüşümde yer alan bütün enerji biçimlerinin, genel sonucu ortaya koymak için yapılmış özeti.

—Fizyol. Besin bilançosu, canlı bir organizmaya besin giriş ve çıkışlarının karşılaştırılması ve beslenme durumunun belirlenmesi. j| Enerji bilançosu, bir yandan besinlerle organizmaya sağlanan kalori tutarının, öte yandan bu enerji gelirinin organizma tarafından değişik kullanım biçimlerinin (mekanik enerji [kaslar], kimyasal enerji [sindirim, metabolizma], ısı enerjisi [sıcaklığın sürekliliği]) karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. (Bk. ansikl. böl.)

—Hidrol. Akış bilançosu ya da hidrolojik bilanço, belirli bir dönem boyunca (yıl, mevsim, sağanak) bir akarsu havzasındaki yağışların ve debilerin karşılaştırmalı dökümü.

—Isıbil. Hacim; (ya da hacimölçüm) bilançosu, kütle (ya da ağırlık) bilançosu, bir

aygıta giren ve çıkan öğelerin ya da maddelerin, fiziksel karşılaştırma koşullarına indirgenmiş hacimlerinin ya da kütlelerinin karşılaştırılması. || Isıl bilanço, yanma sonucunda oluşan maddelerin, yakıt ya da yakıt karışımının verdiği ısı miktarlarıyla, kullanılan ve yitirilen ısı miktarının karşılaştırılması. (Bir ısıtma aygıtının verimini belirlemek, kayıpların nedenlerini çözümlemek ve bunları gidermek için aygıta bir deney uygulanarak bir bilançonun çıkarılması için gerekli bütün öğeler kaydedilir.)

—İkt. Ulusal ekonomi bilançosu ya da bireşimsel bilanço, marxçı genişletilmiş yeniden üretim kuramına dayanan sovyet planlamasının temel istatistik hesaplama yöntemi.

—Muhs. Bilanço analizi, bir işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçları konusunda bilgi edinmek üzere bilançodaki verilere dayanarak yapılan inceleme. (Bk. ansikl. böl.) || Bilanço dışı, bir işletmenin teminat yoluyla verdiği ya da aldığı taahhütler için kullanılır. (Bu taahhütlerin gerçekleşmesi ya da gerçekleşmemesi, işletmenin malvarlığının değerini ya da sağlamlığını değiştirebilir.) || Bilanço kârı, vergi kesintisi yapılmadan ve anonim şirketlerde kâr payı dağıtılmadan önce, yıl sonu bilançosunda görülen kâr. (İşletmelerde, Gelir ve kurumlar vergisi’nin ödenmesi ya da anonim şirketlerde kâr payı dağıtımı, yıl sonu bilançolarının hazırlanmasından sonra yapılır. Bu durum, yıl sonu bilançolarında gözüken kârın içinde birtakım borç öğelerinin bulunmasına yol açmaktadır.)

—Nük. müh. Nötron bilançosu, bir nükleer reaktörde, parçalanmayla üretilen nötronlar ile nükleer yakıt içinde soğurul-ma ya da kaçak yoluyla kalp dışına çıkan nötronların hesaplanması.

—Pedol. Ayrışma bilançosu, toprak katlarının her birinde, toprağın bileşiminin geçirdiği evrimin sonucu. (Ilıman iklimli bölgelerin topraklarında, aşamalı evrim kayıpları en aza indirir; tropikal bölge topraklarında ise ayrışma çok şiddetlidir, silis ile bazların kütlesel olarak sürüklenmesine, demir ile alüminyumun ise, yerinde birikmesine yol açar.)

—Yerbil. Kimyasal bilanço, bir kayacın, bir magmanın ya da bir çözeltinin, yerbi-limsel süreçlerle uğradıkları dönüşümden önce ve sonraki kimyasal bileşimlerinin karşılaştırılması.